‘Voetstoots gekocht’: risicoverdeling in de overeenkomst

Stefan Vriezen is samen met zijn partner Han druk bezig op hun pas aangekochte schip ‘Debussy’. Als de werkzaamheden klaar zijn, gaan ze een paar keer varen en dan zien ze verschillende gebreken die ze eerder niet zagen: de ramen lekken en de camera op het voordek doet het niet. Vriezen wil het er niet bij laten zitten en belt zijn advocaat mr Specialis met de vraag of deze een boze brief aan de verkoper wil sturen.

Mr Specialis bestudeert eerst het contract en komt dan met een vervelende mededeling. Vriezen heeft weinig argumenten om de verkoper aansprakelijk te stellen. In het contract is namelijk een clausule opgenomen die aangeeft dat kopers het recht hebben het schip te (laten) inspecteren en als er schade blijkt, partijen in overleg een plan zullen maken voor herstel. Mochten de kosten een bepaald bedrag te boven gaan, dan kunnen partijen van de koop afzien.

Als er geen inspectie plaatsvindt, is deze regeling niet van toepassing. In dat geval staat duidelijk vermeld dat alle zichtbare en onzichtbare gebreken voor rekening van koper komen. Koper accepteert het schip zogezegd ‘as is, where is’. Vriezen heeft namelijk niets geïnspecteerd.

Bij de koop van een schip is het belangrijk om de risico’s te verdelen. Hoe dat wordt gedaan, is aan partijen; zij hebben daarin een grote mate van vrijheid. Als de koper en verkoper er samen voor kiezen om een overeenkomst te sluiten die stelt dat de verkoper na levering van het schip nergens meer voor aansprakelijk is, dan kan dat in beginsel. Mocht na de levering blijken dat zich gebreken voordoen, dan heeft de koper een probleem, want hij heeft weinig mogelijkheden om op basis van een dergelijk contract de verkoper nog aansprakelijk te stellen.

Het gaat hier om het verdelen van risico’s: voor wiens verantwoordelijkheid komt een bepaald gebrek. Het is goed om te realiseren dat een overeenkomst niet per se de belangen van beide partijen weergeeft. Een contract waarin de koopprijs juist beschreven staat, maar waarbij alle risico’s na levering bij de koper worden gelegd is risicovol voor deze koper. Koper doet er in een dergelijk geval goed aan om het schip voor levering grondig te laten keuren door een expertisebureau, zodat voor levering partijen nog met elkaar kunnen overleggen over hoe de geconstateerde problemen moeten worden opgelost.

Let erop dat een makelaar de belangen behartigt van zijn opdrachtgever. De makelaar die door de verkoper is ingeschakeld, zal vaak een overeenkomst opstellen die beter is voor zijn verkopende cliënt dan voor de koper.

Met de risicoallocatie wordt in belangrijke mate het contract tussen opdrachtgever en de uitvoerende marktpartij ingekleurd (zie ook de contracteringsstrategie). Naast de verantwoordelijkheidsverdeling en de prijs is de risicoverdeling de meest sturende variabele van een contract. Het bepaalt in belangrijke mate of, en zo ja in hoeverre de opdrachtnemer in staat zal zijn tot een goed resultaat te komen en daarbij tevens een redelijk rendement kan maken. Aan de andere kant van diezelfde medaille bepaalt de risicoverdeling ook in belangrijke mate of een opdrachtgever met veel tegenvallers kan worden geconfronteerd.